Deze zomer speelde de ‘hoogslaperkwestie’ van Leen Bakker. Leen Bakker zette in juli van dit jaar diverse hoogslapersets met bed, ombouw, matras, matrashoes en gordijntjes op de website voor € 24,- en € 85,34. Mede door aandacht op social media bestelden tienduizenden mensen deze hoogslapers. Vervolgens liet Leen Bakker de bestellers weten dat het om een vergissing ging en annuleerde de bestellingen. Een groep consumenten verenigde zich in een stichting en spande een kort geding aan. Deze week is onder meer in de kranten te lezen dat Bol.com verkeerde prijzen bij geurtjes van onder meer Burberry, Hugo Boss en vooral Yves Saint Laurent heeft geplaatst. Zo bood Bol.com flesjes 50 milliliter Black Opium van Yves Saint Laurent, ‘adviesprijs’ € 96,99, aan voor € 32,40. Vele honderden mensen bestelden de flesjes. Bol.com stelt zich op het standpunt dat sprake is van een kennelijke vergissing.
Een overeenkomst komt tot stand door aanbod en aanvaarding. Dit kan schriftelijk, maar hoeft niet. Ook mondeling kan een perfecte overeenkomst tot stand komen. Hoewel dit alles simpel klinkt, blijkt alleen al uit de twee hiervoor genoemde voorbeelden dat zich hierbij in de praktijk veel problemen kunnen voordoen. Zowel het aanbod als de aanvaarding zijn wilsverklaringen. Meestal stemt de wil van een partij (bijvoorbeeld de winkelier die een flesje parfum wil verkopen voor een bedrag van € 90,-) overeen met de verklaring van die wil (de plaatsing van de advertentie waarbij het flesje parfum voor € 90,- wordt aangeboden). Soms is dit echter niet het geval. Of degene die de verklaring heeft gedaan (bijvoorbeeld de winkelier die de advertentie heeft geplaatst) in dat geval kan worden gehouden aan hetgeen hij heeft verklaard, hangt af van het antwoord op de vraag of degene tot wie de verklaring zich richtte (bijvoorbeeld de potentiële koper van het flesje parfum) die verklaring in de gegeven omstandigheden redelijkerwijze zo mocht opvatten. Het in het voorbeeld genoemde bij de potentiële koper opgewekte vertrouwen ten aanzien van de strekking van de verklaring van de winkelier dient gerechtvaardigd te zijn. Als hiervan sprake is, dan kan het feit dat de wil en de verklaring van de winkelier niet overeenstemden niet worden tegengeworpen aan de potentiële koper.
In de Leen Bakker-zaak heeft de Voorzieningenrechter geoordeeld dat het duidelijk is dat er een vergissing in het spel was aan de zijde van Leen Bakker en klanten hadden dat, gelet op de omstandigheden, kunnen weten. Daarmee is, aldus de Voorzieningenrechter, feitelijk geen koopovereenkomst tot stand gekomen. De Voorzieningenrechter heeft bij dit oordeel de hiervoor besproken aspecten van aanbod en aanvaarding alsmede gerechtvaardigd vertrouwen afgewogen. Zo overweegt de Voorzieningenrechter dat Leen Bakker voldoende aannemelijk heeft gemaakt dat sprake is van een vergissing, omdat de aanbieding van de hoogslapersets voor € 24,- of € 85,34 het gevolg was van een foute verwerking van een 20%-kortingsactie voor matrassen in het computersysteem van Leen Bakker. Door deze foute verwerking zijn de hoogslapersets per abuis aangeboden tegen alleen de prijs van het matras (inclusief matrascover) van de betreffende hoogslapersets. Ter illustratie heeft Leen Bakker een prijslijst laten zien waarop staat dat bij de hoogslapersets van € 319,- de reguliere prijs van het matras (inclusief matrascover) € 30,- bedraagt en dat bij de hoogslapersets van € 479,- en € 499,- de reguliere prijs van het matras (inclusief matrascover) € 106,68 bedraagt. Een korting van 20% op deze reguliere matrasprijzen (inclusief matrascover) levert inderdaad een prijs op van € 24,- of € 85,34. Dat maakt de door Leen Bakker gestelde vergissing aannemelijk. In dit verband heeft de Voorzieningenrechter het voldoende aannemelijk geacht dat Leen Bakker niet de wil had om de hoogslapersets voor € 24,- of € 85,34 te koop aan te bieden. Dit brengt met zich dat geen sprake is van een geldig aanbod en derhalve is tussen Leen Bakker en de consumenten met betrekking tot de hoogslapersets geen koopovereenkomst tot stand gekomen door aanbod en aanvaarding. Ten aanzien van de vraag of aan de kant van de consumenten sprake was van gerechtvaardigd vertrouwen overweegt de Voorzieningenrechter dat van een consument die van plan is om via internet een hoogslaperset te kopen, verwacht mag worden dat deze zich van tevoren globaal heeft georiënteerd op onder andere de prijzen van hoogslapersets. Hierbij gaat de Voorzieningenrechter uit van een gemiddeld geïnformeerde consument. De Voorzieningenrechter overweegt dat de consument moet begrijpen dat sprake is van een vergissing, omdat een gemiddeld geïnformeerde consument weet of behoort te weten dat een dergelijk hoge korting, resulterend in een dergelijk lage prijs voor een dergelijk product, zonder (voldoende) aanwijzing dat sprake is van een stuntaanbieding, prijsknaller, op-is-op-leegverkoop of vergelijkbaar bijzonder aanbod, niet kan kloppen. Derhalve oordeelt de Voorzieningenrechter dat geen koopovereenkomst tot stand is gekomen op grond van gerechtvaardigd vertrouwen. De vraag of het voldoende aannemelijk is dat tussen Leen Bakker en de consumenten een koopovereenkomst tot stand is gekomen met betrekking tot de hoogslapersets voor een prijs van € 24,- of € 85,34, dient derhalve negatief beantwoord te worden.
Ook in het geval van de parfumflesjes is sprake van een verklaring waartoe de wil ontbrak. Bol.com heeft de parfumflesjes aangeboden voor een bedrag van circa € 30,-, maar heeft dit niet gewild. Bol.com stelt zich derhalve op het standpunt dat geen koopovereenkomst tot stand is gekomen. Wederom is de vraag of – in dit geval – Bol.com toch gehouden kan worden aan hetgeen zij heeft verklaard (het aanbod tot verkoop van de flesjes parfum voor circa € 30,-) op grond van een gerechtvaardigd opgewekt vertrouwen bij de consument. De toets zal dezelfde zijn als hierboven in de Leen Bakker-zaak. Echter, of de uitkomst ook hetzelfde zal zijn, is de vraag. Bol.com heeft de parfumflesjes voor circa een derde van de adviesprijs aangeboden. Deze korting is fors, maar wezenlijk minder dan de korting in de Leen Bakker-zaak. Met andere woorden: in het geval van de parfumflesjes zou zeer wel betoogd kunnen worden dat een gemiddeld geïnformeerde consument niet zonder meer zou hoeven twijfelen aan de juistheid van het aanbod.
Naast de hierboven genoemde aspecten van aanbod en aanvaarding, een met de verklaring overeenstemmende wil en gerechtvaardigd vertrouwen, speelt bij de totstandkoming van een overeenkomst ook vaak een rol de vraag of een aanbod onherroepelijk (aanbod kan niet worden herroepen), herroepelijk (aanbod kan tot aanvaarding worden herroepen) of vrijblijvend (aanbod kan tot direct na aanvaarding worden herroepen) is.
Andere complicaties kunnen ontstaan als de aanvaarding – op bepaalde punten – afwijkt van het aanbod. In beginsel ontstaat dan een nieuw aanbod, tenzij de aanvaarding slechts op ondergeschikte punten afwijkt van het oorspronkelijke aanbod.
Kortom, niet alleen is het van belang bij het sluiten van overeenkomsten aandacht te besteden aan de inhoud ervan, maar tevens dient rekening te worden gehouden met de wijze waarop een overeenkomst tot stand komt. ADVOCURA adviseert u graag.